Σας στέλνουμε για ενημέρωσή σας αντίγραφο της Αποφ-3033/89 του Συβουλίου της Επικρατείας σχετικά με τις Επιτροπές Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου με την οποία κρίνονται τα εξής: Από τον συνδυασμό των διατάξεων της παρ.1 του Αρθ-3 του ΓΟΚ/85 και της κοινής Αποφ-31252/1530/20/29-5-87 των Υπουργών Προεδρίας της Κυβερνήσεως Εσωτερικών και Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων 'Εργων (ΦΕΚ-482/Δ) προκύπτει ότι η εξωτερική εμφάνιση οποιουδήποτε κτιρίου πρέπει να είναι καλαίσθηση καθ'εαυτή και να εναρμονίζεται προς την αισθητική που επικρατεί στο οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο ανεγείρεται και επιπλέον το κτίριο να είναι εναρμονισμένο προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής στην οποία ευρίσκεται.

Δηλαδή και προς το πέραν του οικοδομικού τετραγώνου φυσικό και οικιστικό περιβάλλον με την έννοια ότι με την ανέγερση του κτιρίου δεν θα θίγονται αλλά θα βελτιώνονται κατά το δυνατόν ή πάντως θα διατηρούνται οι υφιστάμενοι όροι διαβίωσης. Για το σκοπό αυτό επιβάλλεται η υποβολή αιτιολογημένης έκθεσης του μελετητή μηχανικού η οποία θα πρέπει να περιέχει τα απαραίτητα στοιχεία σχετικά με την αισθητική εμφάνιση του κτιρίου και την εναρμόνησή του προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον ώστε με βάση τα στοιχεία αυτά οι αρμόδιες αρχές να ελέγχουν κατά πόσο το κτίριο για την ανέγερση του οποίου ζητείται οικοδομική άδεια έχει τις προαναφερόμενες κατά νόμο προϋποθέσεις προκειμένου να χορηγηθεί η άδεια. Υφισταμένης τέτοιας εκθέσεως δεν απαιτείται κατ' αρχήν αιτιολογία της σχετικής κρίσεως της διοικήσεως εφόσον με αυτήν διαπιστώνεται ότι οι εν λόγω προϋποθέσεις πληρούνται χορηγούμενης της σχετικής αδείας.

Στην αντίθετη όμως περίπτωση εάν δηλαδή η σχετική κρίση του αρμοδίου διοικητικού οργάνου είναι ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες αυτές προϋποθέσεις και συνεπώς ότι δεν πρέπει να χορηγηθεί η σχετική άδεια απαιτείται η κρίση αυτή να είναι σαφώς και λεπτομερώς αιτιολογημένη. Να περιέχει δηλαδή αναλυτικούς του συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους δεν γίνεται δεκτή η αιτιολογημένη έκθεση του μηχανικού. Κατ' εξαίρεση απαιτείται αιτιολογία της σχετικής κρίσεως της διοικήσεως και στην περίπτωση που διαπιστώνεται ότι πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις για την χορήγηση της άδειας μόνον όταν από τα στοιχεία του φακέλλου προκύπτει ότι πρόκειται για κτίριο που κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας φέρεται είτε ότι δεν είναι καλαίσθητο είτε ότι δεν εναρμονίζεται προς την αισθητική που επικρατεί στο οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο ανεγείρεται η προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής στην οποία ευρίσκεται.

Επισημαίνουμε ότι με νεώτερη απόφαση του ΣτΕ-3589/90 έχει κριθεί ότι η παραπάνω έκθεση του μελετητή μηχανικού είναι αναγκαία σε κάθε περίπτωση προκειμένου να καταστεί εφικτός ο έλεγχος από την πολεοδομική υπηρεσία της τήρησης των ουσιαστικών πολεοδομικών κανόνων που θεσπίζονται με τις διατάξεις αυτές του ΓΟΚ και της οποίας η έλλειψη δεν καλύπτεται από άλλα στοιχεία του φακέλλου μελέτης του έργου που συνυποβάλλεται στην πολεοδομική υπηρεσία με την αίτηση χορήγησης οικοδομικής άδειας.

Επειδή με την αίτηση αυτή ζητείται να ακυρωθεί η 3432/23-11-88 (και όχι η 3422/88 όπως εκ προφανούς παραδρομής αναγράφεται στα δικόγραφα της αιτήσεως ακυρώσεως και προσθέτων λόγων) οικοδομική άδεια η οποία έχει εκδοθεί από τη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής (Υπηρεσία Πολεοδομίας Αγίας Παρασκευής). Με αυτήν επετράπη στον Ανδρέα Κορασίδη να ανεγείρει διώροφη οικοδομή σε οικόπεδο που ευρίσκεται στην συμβολή των οδών Καραϊσκάκη και Μεγάλου Αλεξάνδρου (οικοδομικό τετράγωνο 87 Φιλοθέη Αττικής) και σε επαφή εν μέρει με το κοινό όριο του οικοπέδου αυτού και ομόρου οικοπέδου το οποίο φέρεται ότι ανήκει στον αιτούντα και επί του οποίου δεν έχει ακόμα ανεγερθεί οικοδομή.

Επειδή με προφανές έννομο συμφέρον παρεμβαίνει στην παρούσα δίκη υπέρ του κύρους της προσβαλλομένης αδείας η οποία του έχει χορηγηθεί ο Ανδρέας Κορασίδης.

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλλου δεν προκύπτει ότι ο αιτών έλαβε γνώση της προσβαλλομένης πράξεως σε χρόνο απώτερο των εξήντα ημερών από την κατάθεση της υπό κρίση αιτήσεώς του.

Συνεπώς εκπροθέσμως αυτή ασκείται και οι αντίθετοι ισχυρισμοί του παρεμβαίνοντος είναι απορριπτέοι.

Επειδή το Αρθ-9 του Ν-1577/85 "Γενικό Οικοδομικός Κανονισμός" (ΦΕΚ-210/Α) υπό τον τίτλο "Τρόπος δόμησης - θέση του κτιρίου" ορίζει στην παρ.1 ότι "Το κτίριο τοποθετείται ελεύθερα μέσα στο οικόπεδο. 'Οπου το κτίριο δεν εφάπτεται με τα πίσω και πλάγια όρια του οικοπέδου, αφήνεται απόσταση Δ = 3 + 010, Η (όπου Η το πραγματοποιούμενο ύψος του κτιρίου σε περίπτωση που εξαντλείται ο συντελεστής δόμησης ή το μέγιστο επιτρεπόμενο σε περίπτωση που δεν εξαντλείται ο συντελεστής αυτός)". Από την διάταξη αυτή προκύπτει ότι κανόνας είναι η ελεύθερη τοποθέτηση του κτιρίου μέσα στο οικόπεδο όταν το όμορο οικόπεδο είναι ακάλυπτο. Η αρχή δε αυτή της ελεύθερης τοποθετήσεως που έχει την έννοια της ανοικοδομήσεως και σε επαφή με τα πλάγια και οπίσθια όρια του οικοπέδου δεν προσκρούει στο Αρθ-24 παρ.1 και 2 του Συντάγματος σε περιοχές που ίσχυε προηγουμένως το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα και το όμορο οικόπεδο είναι ακάλυπτον (ολομ-1159/89). Επομένως ο προσβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως ότι και στην περίπτωση αυτή όπως είναι η προκειμένη δεδομένου ότι στην περιοχή όπου ευρίσκονται τα οικόπεδα που φέρονται ότι ανήκουν στον αιτούντα και στον παρεμβαίνοντα ίσχυε το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα δομήσεως (ΠΔ/29-7-78 ΦΕΚ-398/Δ) από δε τα στοιχεία του φακέλλου προκύπτει και ο αιτών ομολογεί ότι το οικόπεδό του είναι ακόμα ακάλυπτο η παραπάνω διάταξη του Αρθ-9 παρ.1 του ΓΟΚ/85 αντίκειται στο Αρθ-24 παρ.1 και 2 του Συντάγματος είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.

Επειδή η προαναφερόμενη διάταξη της παρ.1 του Αρθ-9 του ΓΟΚ/85 που όπως ελέγχθη δεν αντίκειται στο Αρθ-24 παρ.1 και 2 του Συντάγματος υπό τα ανωτέρω δεδομένα βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια και πάντως δεν κάνει καμία διάκριση μεταξύ ομόρων οικοπέδων που δεν έχουν οικοδομηθεί κατά την έναρξη της ισχύος της. Ειδικότερα δε η ελευθερία τοποθετήσεως του κτιρίου που θεσπίζει δεν επηρεάζεται από τον χρόνο της ανεγέρσεώς του.

'Ετσι στην προκειμένη περίπτωση από την κατ' εφαρμογή της διατάξεως αυτής τοποθέτηση της οικοδομής εν μέρει σε επαφή με το κοινό όριο του οικοπέδου στο οποίο ανεγείρεται και του οικοπέδου του αιτούντος δεν επηρεάζεται η ευχέρεια που παρέχεται από την ίδια διάταξη για την τοποθέτηση οικοδομής που τυχόν θα ενεγείρει στο μέλλον ο αιτών μέσα στο οικόπεδό του αφού δεν θα εμπορίζεται να την τοποθετήσει ακόμα και σε επαφή με την ήδη ανεγειρομένη οικοδομή ή σε οποιαδήποτε άλλη σε σχέση με την οικοδομή αυτή θέση. Κατά συνέπεια είναι απορροπτέος ως αβάσιμος και ο λόγος ακυρώσεως με τον οποίο υποστηρίζεται ότι η διάταξη αυτή δημιουργεί κατά παράβαση των Αρθ-4 παρ.1 και 5 παρ.1 του Συντάγματος άνιση μεταχείρηση υπέρ του οικοπεδούχου που οικοδομεί πρώτος και σε βάρος εκείνου που έπεται (2155/88).

Επειδή το Αρθ-17 του Συντάγματος δεν εμποδίζει το νομοθέτη να θεσπίζει με αντικειμενικά κριτήρια και για την εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος περιορισμούς στο περιεχόμενο του δικαιώματος της κυριότητας υπό την προϋπόθεση ότι με αυτούς δεν εξαφανίζεται η ιδιοκτησία ή δεν καθίσταται αδρανής σε σχέση με τον προορισμό της. Τέτοιου είδους ανεκτούς από την άποψη αυτή περιορισμούς θεσπίζουν κατ' αρχήν οι παρατεθείσες διατάξεις του Αρθ-9 παρ.1 του Ν. ΓΟΚ/85. Πέρα απ' αυτό ο συνταγματικός νομοθέτης δεν επιβάλλει την προστασία ή τη διατήρηση της αγοραίας αξίας ακινήτων. Και υπό την εκδοχή επομένως ότι η τοποθέτηση της ανεγειρομένης με την προσβαλλόμενη άδεια οικοδομής εν μέρει σε επαφή με το όριο του οικοπέδου του αιτούντος είχε ως συνέπεια τη μείωση της αφοραίας αξίας του τελευταίου η πιο πάνω διάταξη βάσει της οποίας εκδόθηκε η άδεια δεν προσκρούει από την άποψη αυτή σε καμμία συνταγματική διάταξη απορριπτέος δε ως αβάσιμος είναι ο αντίθετος λόγος ακυρώσεως (2155/88).

Επειδή στη μεν παρ.1 του Αρθ-3 του ΓΟΚ/85 όπως αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ.1 του Αρθ-1 του Ν-1772/88 (ΦΕΚ-91/Α) ορίζεται ότι "Κάθε κτίριο ή εγκατάσταση πρέπει:

α) ως προς τη σχέση και τη σύνθεση των όγκων τις όψεις και τα εν γένει ορατά τμήματά του να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της αισθητικής τόσο ως μεμονωμένο κτίριο ή εγκατάσταση όσο και σε σχέση με το οικοδομικό τετράγωνο

β) να εντάσσεται στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον ώστε στα πλαίσια των στόχων της οικιστικής ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσεως. Ο έλεγχος της τήρησης των πιο πάνω προϋποθέσεων ασκείται από την πολεοδομική υπηρεσία με βάση τη μελέτη της άδειας οικοδομής που συνοδεύεται από αιτιολογημένη έκθεση του μελετητή μηχανικού στο στάδιο θεώρησης των σχεδίων του προελέγχου αν ζητηθεί ή στο στάδιο της χορήγησης της άδειας οικοδομής. Στις κατηγορίες κτιρίων ή εγκαταστάσεων που ορίζονται σύμφωνα με την παρ.3 του παρόντος άρθρου ο έλεγχος ασκείται από την ΕΠΑΕ. Τυχόν ενστάσεις από τον αιτούντα την έκδοση της άδειας οικοδομής κατά των αποφάσεων της υπηρεσίας κρίνονται σε πρώτο και δεύτερο βαθμό από τις αντίστοιχες ΕΠΑΕ..." στην δε παρ.3 του ίδου άρθρου ορίζεται ότι "Οι Επιτροπές Ενάσκησης Αρχιτεκτονικού Ελέγχου" μετονομάζονται σε Επιτροπές Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (ΕΠΑΕ). Με κοινή απόφαση των Υπουργών Προεδρίας της Κυβερνήσεως Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης και Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων 'Εργων μπορεί να συνιστάνται πρωτοβάθμιες και δευτεροβάθμιες ΕΠΑΕ και να καταργούνται ή να συγχωνεύονται οι υπάρχουσες. Με όμοια απόφαση καθορίζονται... ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας των ΕΠΑΕ... οι αρμοδιότητές τους και ειδικότερα οι κατηγορίες κτιρίων και εγκαταστάσεων στα οποία ασκούν τον έλεγχο που προβλέπεται στο άρθρο αυτό η διαδικασία και κάθε σχετική λεπτομέρεια". Κατ'επίκληση δε της τελευταίας αυτής διατάξεως εκδόθηκε η κοινή Αποφ-31252/1530/20/29-5-87 των Υπουργών Προεδρίας της Κυβερνήσεως Εσωτερικών και Περιβάλλοντος - Χωροταξίας και Δημοσίων 'Εργων (ΦΕΚ-482/Δ) η οποία ορίζει στην παρ.6 του Αρθ-2 ότι η δευτεροβάθμια ΕΠΑΕ ασκεί έλεγχο μεταξύ άλλων "α) ..........

β) Για κατασκευές που παραπέμπονται από τις πρωτοβάθμιες ΕΠΑΕ εάν θεωρηθούν μείζονος ή υπερτοπιής σημασίας γ) Για περιπτώσεις ένστασης κατά της απόφασης της πρωτοβάθμιας ΕΠΑΕ....." και στο Αρθ-3 περιπτ.ε εδαφ.4 ότι η απόφαση της δευτεροβάθμιας ΕΠΑΕ είναι οριστική.

Εξάλλου το ίδιο άρθρο ορίζει στην μεν περιπτ.στ ότι "Η τυχόν απορριπτική απόφαση της ΕΠΑΕ πρέπει να αιτιολογείται με σαφήνεια. Η αιτιολογία καταχωρείται στο σχετικό πρακτικό συνεδρίασης" στην δε περιπτ.η ότι "Οι μελέτες ελέγχονται από τις ΕΠΑΕ με βάση την αρχιτεκτονική άποψη που επέλεξε ο μελετητής και ο έλεγχος αφορά τη σωστή και ολοκληρωμένη έκφρασή της".

Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι η εξωτερική εμφάνιση οποιουδήποτε κτιρίου πρέπει να είναι καλαίσθητη καθ' αυτή και να εναρμονίζεται προς την αισθητική που επικρατεί στο οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο ενεγείρεται επί πλέον δε πρέπει το κτίριο να είναι εναρμονισμένο και προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής στην οποία ευρίσκεται δηλαδή και προς το πέραν του οικοδομικού του τετραγώνου φυσικό και εικιστικό περιβάλλον υπό την έννοια ότι με την ανέγερσή του δεν θα θίγονται αλλά θα βελτιώνονται κατά το δυνατόν ή πάντως θα διατηρούνται οι υφιστάμενοι όροι διαβιώσεως. Για τον σκοπό αυτό επιβάλλεται να περιέχει τα απαραίτητα στοιχεία όσον αφορά την αισθητική εμφάνιση του κτιρίου και την εναρμόνιση αυτού προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον ώστε βάσει αυτών οι αρμόδιες αρχές να μπορούν να ελέγχουν κατά πόσο το υπό ανέγερση κτίριο πληροί τις ανωτέρω νόμιμες προϋποθέσεις προκειμένου να χορηγηθεί η σχετική οικοδομική άδεια. Υφιστάμενης τέτοιας εκθέσεως δεν απαιτείται κατ' αρχήν αιτιολογία της σχετικής κρίσεως της διοικήσεως εφόσον με αυτήν διαπιστώνεται ότι οι εν λόγω προϋποθέσεις πληρούνται χορηγουμένης της σχετικής αδείας στην αντίθετη όμως περίπτωση εάν δηλαδή η σχετική κρίση του αρμοδίου διοικητικού οργάνου είναι ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες αυτές προϋποθέσεις και συνεπώς ότι δεν πρέπει να χορηγηθεί η σχετική άδεια απαιτείται η κρίση αυτή να είναι σαφώς και λεπτομερώς αιτιολογημένη να περιέχει δηλαδή αναλυτικώς τους συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους δεν γίνεται δεκτή η αιτιολογημένη έκθεση του μελετητή μηχανικού. Κατ'εξαίρεση απαιτείται αιτιολογία της σχετικής κρίσεως της διοικήσεως και στην περίπτωση που διαπιστώνεται ότι πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις για την χορήγηση της άδειας μόνον όταν από τα στοιχεία του φακέλλου προκύπτει ότι πρόκειται για κτίριο που κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας φέρεται είτε ότι δεν είναι καλαίσθητα είτε ότι δεν εναρμονίζεται προς την αισθητική που επικρατεί στο οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο ανεγείρεται ή προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής στην οποία ευρίσκεται.

Επειδή εν προκειμένω από τα στοιχεία του φακέλλου προκύπτει ότι η Δευτεροβάθμια ΕΠΑΕ της Διευθύνσεως Οικισμού Αθηνών του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων 'Εργων με το 63/1/16-11-88 πρακτικό της ενέκρινε την αιτιολογημένη έκθεση του μελετητή μηχανικού του υπό ανέγερση κτιρίου στην οποία περιέχονται τα αναφερόμενα στην προηγουμένη σκέψη στοιχεία όσον αφορά τη σχέση του κτιρίου αυτού με το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον. Η έγκριση δε αυτή δεν άχρηζε αιτιολογίας κατά τα ανωτέρω. Συνεπώς ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως που προβάλλεται με το δικόγραφο προσθέτων λόγων και κατά τον οποίο η αιτιολογία αυτή ελλείπει είναι απορριπτέος γιατί στηρίζεται σε εσφαλμένη εκδοχή εξάλλου δεν υποστηρίζεται ότι συνέτρεχε η σύμφωνα με τα παραπάνω εξαιρετική περίπτωση αιτιολογήσεως.
Επειδή επομένως πρέπει η υπό κρίση αίτηση να απορριφθεί και να γίνει δεκτή η παρέμβαση.

ΣΧΕΤ-ΝΟΜ Παρ.1 του Αρθ-3 του ΓΟΚ/85. Αποφ-31252/1530/20/29-5-87.